تبیین تحوّلات مفهوم مرز در فضای سیاسی مجازی

مرز به پدیده‎ای فضایی گفته می‎شود که بازتابنده‎ی قلمرو حاکمیّت سیاسی یک دولت بوده و مطابق قواعدی خاص در مقابل حرکت انسان، انتقال کالا و نشر افکار مانع ایجاد می‎کند. جهانی‎شدن و بحث گسترش فزاینده‎ی فناوری اطلاعات و ارتباطات که از آن به‎عنوان "جامعه‎ی شبکه‎ای" یاد می‎شود، به تحوّل و دگرگونی در ابعاد مختلف سیاسی، امنیّتی، اقتصادی و اجتماعی منجر شده و ویژگی‎های جامعه‎ی شبکه‎ای همچون اقتصاد اطلاعاتی، فرهنگ مجازی و کاهش اهمّیّت زمان و مکان در تعاملات اجتماعی، ویژگی متمایزی به هزاره‎ی سوم بخشیده است که ملموس‎ترین این دگرگونی‎ها را می‎توان در عوامل، عناصر و مفاهیم جغرافیایی مشاهده کرد. در چنین فضایی که با عنوان "فضای سایبر" توصیف می‎شود، مجموعه‎هایی از ارتباطات درونی انسان‎ها از طریق رایانه و مسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی شکل می‎گیرد. بدین ترتیب، مرز به‎عنوان یکی از مفاهیم پایه‎ای جغرافیای سیاسی مانند مفاهیم دیگر همچون سرزمین، ملّت، دولت و حاکمیّت در عصر جهانی‎شدن و فضای مجازی دچار دگرگونی‎های فراوانی شده است. در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی این مطلب هستیم که مرز به‎عنوان یک پدیده‎ی جغرافیایی در عصر جهانی‎شدن و با پیدایش فضای مجازی دچار چه تحوّلاتی شده است؟ یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد، هر چند تحوّلات دوران معاصر و فناوری‎های ارتباطی و اطلاعاتی توانسته‎اند برخی کارکردهای مرز را تغییر دهند؛ و لی نتوانسته‎اند ماهیّت آن را از بین ببرند.